“Met elkaar brengen we iets dat anders is dan anders, hoe tof is dat?”
Verbinden, inspireren en vernieuwen. Dat doet WIRED Rotterdam, het project dat leerlingen van Rotterdamse middelbare scholen kort en intensief in contact brengt met cultuuronderwijs. In maart en april 2018 werkte projectleider Linda Ammerlaan – net als vorig jaar – met vier scholen aan een programma op maat. Dit jaar waren dat het Libanon Lyceum, Melanchthon Wilgenplaslaan, Carré ISK Westzeedijk en Het Praktijkcollege Charlois. Het resultaat? Op elk van de vier scholen een uniek festival waarop de leerlingen volop konden proeven en genieten van kunst en cultuur.
Linda Ammerlaan is projectleider van WIRED Rotterdam: een initiatief van Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) waarbij kunstenaars, docenten en leerlingen bij elkaar worden gebracht. Daarnaast ontwikkelt ze concepten en produceert ze culturele activiteiten voor onderwijs en vrije tijd.
Door Anouk van Bruggen
De uitgelaten sfeer fladdert als gekleurde confetti door de school. Leerlingen laten elkaar hun hoelahoep-trucs zien, delen hun zelfgemaakte hapjes uit of stappen het podium op om mee te rappen met een van de artiesten. De docenten genieten van de jongeren die opbloeien onder hun ogen. Een van de theatermakers is onder de indruk van de verhalen die leerlingen op het podium met elkaar delen. “Juf, juf, heeft u mijn poster zien hangen?”, roepen een aantal stemmen trots. Een school vol stralende gezichten. Dat is WIRED Rotterdam.
De vraag van de school
WIRED begon vier jaar geleden als driedaags festival voor cultuuronderwijs op het Schouwburgplein in Rotterdam, georganiseerd door projectleider Linda Ammerlaan. Na twee edities verplaatste het festival naar de scholen zelf, waar het dagelijks schoolleven voor een dag op zijn kop wordt gezet en het festival gaat werken als een motor voor het cultuuronderwijs. Linda vertelt; “Elk jaar brengen vier verschillende scholen in kaart wat zij willen met cultuuronderwijs. Van daaruit gaan we de link leggen naar culturele instellingen en ontstaat er een programma dat aansluit bij hun leerlingen.”
De vragen waar de scholen dit jaar mee aan de slag gingen, waren heel divers: ‘Hoe kan theater de school bewegen?’, ‘Hoe vertaal je inspiratie naar je eigen verhaal?’, ‘Hoe kunnen we elkaar verstaan zonder taal?’ en ‘Hoe presenteer jij jezelf met trots op het podium?’. Vanuit deze vragen kwamen mooie samenwerkingen tot stand met én tussen verschillende culturele instellingen, zoals Jeugdtheater Hofplein, Theater Rotterdam en Maas theater en dans. De nieuwe makers van productiehuis Flow werkten samen met International Film Festival Rotterdam.
Elk project resulteerde in een festival waarop de leerlingen allerlei kunst- en cultuurvormen konden zien en ervaren, van workshops fotografie en film tot muziekoptredens en spoken word. “Een festivalvorm is vaak nog nieuw voor deze jongeren”, vertelt Linda. “Die combinatie van zien, doen en beleven kennen zij nog niet. Net als de vrijheid om zelf te kiezen wat ze gaan doen. Dat zijn ze niet gewend vanuit het schoolsysteem, het geeft zo’n andere schoolbeleving. Ik kwam laatst nog een directeur tegen van een school van vorig jaar, die zei dat zijn leerlingen nog steeds vragen wanneer ze weer een festival krijgen op school. Dat is een mooi cadeau.”
Gezien en gehoord worden
Wat WIRED met de leerlingen doet, raakt Linda telkens weer. “Leerlingen mogen dingen uitvinden waarvan ze niet eens wisten dat ze het konden of dat ze het überhaupt leuk zouden vinden”, vertelt ze. “Sommige jongeren hebben nog nooit een kunstenaar van dichtbij gezien of iets met theater gedaan. Op het moment dat ze gezien en gehoord worden, dat ze zelf kunnen kiezen wat ze willen doen of leren, dan komt die intrinsieke motivatie naar voren en die geeft ze vleugels. Hoe kun je de leerlingen op allerlei levels bedienen, dat is de vraag die we onszelf telkens stellen bij het organiseren van deze projecten. Ik denk daarbij altijd vanuit het hart van de jongeren, anders kan ik niet bewegen. Zij zijn toch degenen waar we het voor doen. En als je dan ziet hoe een leerling waarvan niemand het had verwacht na zo’n theaterworkshop trots het podium pakt… nou, dat is kippenvel.”
Het liefst betrekt Linda de leerlingen zoveel mogelijk bij het vormen van het programma. “Als je de leerlingen meeneemt in het proces en eigenaarschap geeft over het cultuuronderwijs, is dat wat mij betreft de ultieme manier om jongeren met cultuuronderwijs in contact te brengen”, zegt ze. “Een voorbeeld? Bij het Melanchthon werkten we in verschillende ateliers en ging een van de leerlingen met productie aan de slag. Die jongen – die op school gezien werd als een ‘lastige’ leerling – bleek echt een natuurlijke leider. Vervolgens staat hij met dat trotse bekkie op het podium de acts aan te kondigen en zie je gewoon dat hij in één ochtend gigantisch gegroeid is. Gewoon door hem mee te nemen in het proces en hem aan te spreken op wie hij is.”
Impact op makers en docenten
Het sterke van WIRED is dat het alle partijen iets oplevert. Ook culturele instellingen en kunstenaars halen veel uit het project. “De meer gevestigde cultuurinstellingen en nieuwe makers ontmoeten elkaar en werken samen, zoals het geval was bij Flow en IFFR. Verder ontmoeten ze natuurlijk hun potentiële publiek en ontvangen ze gelijk een reactie op wat ze doen of maken. Dat is erg waardevol. Jongeren zijn heel direct, je krijgt als maker meteen te horen of iets tof is of niet. Mijn beeld is dat WIRED ook de speelplaats is voor culturele instellingen, waar ze kunnen experimenteren met werkvormen, met nieuwe samenwerkingen met scholen en collega’s en met een nieuw publiek.”
Ook voor docenten levert een project als WIRED veel op. “Door te werken vanuit de vraag van de school, sluiten we zo goed mogelijk aan op wat er binnen de school speelt”, legt Linda uit. “Dat maakt het makkelijker voor docenten om aan te haken. En dat levert weer nieuwe ideeën en mogelijkheden op. Ik ben samen met het Wereldmuseum al aan het broeden op een plan waarbij we docenten van reguliere vakken hopen te betrekken bij cultuuronderwijs. WIRED zet mijzelf ook steeds weer aan tot experimenteren en nadenken hoe cultuuronderwijs een bruisend deel van de school kan worden.”
Eén ding halen alle partijen gezamenlijk uit het project; actuele informatie. “WIRED is een soort quick-scan”, legt Linda uit. “Het geeft een beeld van wat er nu te beleven is op het gebied van cultuuronderwijs in Rotterdam, wat aanslaat, hoe nieuwe en meer gevestigde makers elkaar vinden. Daar valt voor iedereen van te leren, of je nu docent, leerling, instelling of KCR bent. Door samen te werken op verschillende levels hou je elkaar scherp en leer je van elkaar. WIRED is een vliegwiel voor al die kleurtjes die samen het cultuuronderwijs maken; de school, culturele instellingen, kunstenaars, docenten en leerlingen. Met elkaar brengen we iets dat anders is dan anders, hoe tof is dat? Cultuuronderwijs gun je gewoon iedereen.”